ડૉ. મનમોહન સિંહ: એક પ્રખર અર્થશાસ્ત્રી અને રાજનેતા

ડૉ. મનમોહનસિંહ, ભારતના 14મા વડા પ્રધાન તરીકે જાણીતા, દેશના સૌથી પ્રતિભાશાળી અર્થશાસ્ત્રીઓમાંના એક અને નીતિનિર્માણ ક્ષેત્રના પ્રણેતા તરીકે જાણીતા છે. 26 સપ્ટેમ્બર 1932ના રોજ ગહ (હવે પાકિસ્તાનમાં) જન્મેલા ડૉ. મનમોહનસિંહનું મુસાફરી એક નાનકડા ગામથી શરૂ કરીને દેશના શ્રેષ્ઠ નેતા બનવાની છે. આ તેઓની સમજણશક્તિ, પ્રતિભા અને ભારત પ્રત્યેના સમર્પણનું આદર્શ ઉદાહરણ છે.

શરૂઆત અને શિક્ષણ

ડૉ. સિંહનો ઉછેર એવા પરિબળોમાં થયો હતો જ્યાં શિક્ષણને ઊંડા પ્રમાણમાં મહત્વ આપવામાં આવતું હતું. દેશના વિભાજન પછી, તેમનું પરિવાર અમૃતસર, પંજાબમાં સ્થાયી થયું. તેઓએ પંજાબ યુનિવર્સિટીમાં ડિગ્રી પૂર્ણ કરી અને ત્યારબાદ કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીથી અર્થશાસ્ત્રમાં પ્રથમ શ્રેણીથી સન્માન સાથે પદવી પ્રાપ્ત કરી. ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાંથી તેમણે આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અને વિકાસ અર્થશાસ્ત્રમાં ડિ.ફિલ. પ્રાપ્ત કરી.

અર્થશાસ્ત્રી તરીકેનું કારકિર્દી

ડૉ. સિંહે યુનાઇટેડ નેશન્સ કોન્ફરન્સ ઑન ટ્રેડ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (UNCTAD) અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાંકોષ (IMF) જેવી સંસ્થાઓમાં કાર્ય કરીને તેમના આર્થિક સફરની શરૂઆત કરી. તેઓ રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના ગવર્નર અને ત્યારબાદ યોજના પંચના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે પણ રહ્યા.

1991માં નાણાં મંત્રી તરીકેની તેમની નિમણૂક ભારતના આર્થિક પરિવર્તનમાં મક્કમ પાયાનો કણસવાનો ક્ષણ હતો. આ સમય દરમિયાન તેમણે ભારતના અર્થતંત્રને ઉદ્ધાર કરવા માટેના કરેલાં કટોકટીপূর্ণ પગલાંઓ દેશને વૈશ્વિક માળખામાં જોડવામાં સફળ બન્યાં.

વડા પ્રધાન તરીકેનું કાર્યકાળ (2004–2014)

2004માં ડૉ. મનમોહનસિંહ વડા પ્રધાન બન્યા અને યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ અલાયન્સ (UPA) સરકારનું નેતૃત્વ કર્યું.

મુખ્ય સિદ્ધિઓ

1.આર્થિક વિકાસ: તેમની કાર્યકાળમાં ભારત વિશ્વના સૌથી ઝડપથી વિકસતાં અર્થતંત્રોમાંનું એક બન્યું.

2.સામાજિક કલ્યાણ યોજનાઓ: મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામિણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (MGNREGA) અને આરોગ્ય મિશન જેવા મુખ્ય પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યા.

3.પરમાણુ કરાર: 2008માં ભારત-યુ.એસ. ન્યુક્લિયર કરાર એ વૈશ્વિક સંબંધોમાં મોટું પગથિયું હતું.

4.શિક્ષણ અને આરોગ્યમાં ધ્યાન: 6-14 વર્ષના બાળકો માટે મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણની ખાતરી આપતો અધિકાર અધિનિયમ પસાર થયો.

વારસો

ડૉ. મનમોહનસિંહનું જીવન તે બાબતે ઉદાહરણ છે કે કેવી રીતે શિષ્ટાચાર અને નૈતિકતા વડા પ્રધાન તરીકેની ભૂમિકા સજાવી શકે છે. તેમના શાંત નેતૃત્વ અને વિઝનથી આજે પણ લાખો લોકો પ્રેરણા લે છે.