સાંસ્કૃતિક મંત્રાલયે તેની સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ જેમ કે સાહિત્ય અકાદમી, સંગીત નાટક અકાદમી અને સેન્ટર ફોર કલ્ચરલ રિસોર્સિસ એન્ડ ટ્રેનિંગ (CCRT) દ્વારા આદિવાસી સંસ્કૃતિ, કલા અને સાહિત્ય પર સંશોધન અને અભ્યાસ માટે વિશેષ પગલાં લીધાં છે.
આદિવાસી સંસ્કૃતિ સહિત ભારતીય સંસ્કૃતિ વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે CCRT દેશભરની શાળાઓમાં વિવિધ તાલીમ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે. CCRT એ તેના પ્રાદેશિક કેન્દ્રો આદિજાતિ એકાગ્રતા વિસ્તારોમાં એટલે કે પ્રાદેશિક કેન્દ્ર ગુવાહાટી (આસામ), પ્રાદેશિક કેન્દ્ર ઉદયપુર (રાજસ્થાન), પ્રાદેશિક કેન્દ્ર હૈદરાબાદ અને પ્રાદેશિક કેન્દ્ર દમોહ (મધ્યપ્રદેશ)માં પણ સ્થાપ્યા છે. આ પ્રાદેશિક કેન્દ્રો પર આયોજિત તાલીમ કાર્યક્રમોમાં આદિજાતિ નિષ્ણાતો અને કલાકારો પણ સામેલ છે.
સાહિત્ય અકાદમી સમગ્ર દેશમાં આદિવાસી સાહિત્ય પર ઓનલાઈન અને ઓફલાઈન સેમિનાર, ચર્ચાઓનું આયોજન કરે છે. ઘણા મહત્વપૂર્ણ પ્રકાશનો બહાર લાવવા ઉપરાંત પ્રાદેશિક અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે આવા કાર્યક્રમોનું અત્યાર સુધી આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત, એકેડેમીએ આ ભાષાઓની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે અગરતલા ખાતે ઉત્તર પૂર્વ મૌખિક સાહિત્ય કેન્દ્ર (NECOL) ની સ્થાપના કરી છે જે સંબંધિત પ્રકાશનો બહાર પાડે છે અને સમયાંતરે આ ભાષાઓમાં પ્રવૃત્તિઓ અને કાર્યક્રમોનું પણ આયોજન કરે છે. આ ભાષાઓમાં મિઝો, આઓ, ગારો, ચકમા, રાભા, કાર્બી, હમર, લેપચા, ખાસી, તંગખુલ, ગુમ, ટેનીદાઈ, કોકબોરોક, જૈનતિયા, તુલુ, ગોજરી અને હો વગેરેનો પણ સમાવેશ થાય છે. સાહિત્ય અકાદમી દ્વારા શિમલામાં 16 થી 18 જૂન 2022 દરમિયાન આંતરરાષ્ટ્રીય સાહિત્ય મહોત્સવનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
સંગીત નાટક અકાદમી ભારતની પરંપરાગત, ફોલ્ડ અને પર્ફોર્મિંગ આર્ટ્સના ક્ષેત્રોમાં સંશોધન, દસ્તાવેજીકરણ અને પ્રકાશનો માટે વ્યક્તિઓને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે.
આ ઉપરાંત, આદિજાતિ બાબતોનું મંત્રાલય “આદિજાતિ સંશોધન સંસ્થાઓને સહકાર” ની કેન્દ્રીય પ્રાયોજિત યોજના દ્વારા રાજ્ય આદિજાતિ સંશોધન સંસ્થાઓ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવનાર વિવિધ કાર્યો માટે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે. આ રાજ્યોની TRI આદિવાસી સંસ્કૃતિ પર સંશોધન અભ્યાસ/પુસ્તકોનું પ્રકાશન/દસ્તાવેજીકરણ હાથ ધરે છે. આ ઉપરાંત, ‘આદિજાતિ સંશોધન, માહિતી, શિક્ષણ, સંચાર અને કાર્યક્રમ (TRI-ECE)’ યોજના હેઠળ આદિજાતિ ઉપચાર પદ્ધતિઓ, આદિવાસી ભાષાઓ વગેરે પર અભ્યાસ માટે સંશોધન સંસ્થાઓને પ્રોજેક્ટ્સ પણ મંજૂર કરવામાં આવ્યા છે.
લલિત કલા અકાદમી આદિવાસી કલાકારોના લાભાર્થે વિઝ્યુઅલ આર્ટ્સના પ્રચાર માટે અનેક કાર્યો કરી રહી છે.
તાજેતરના વર્ષોમાં આ અકાદમી દ્વારા નીચેના આદિજાતિ કલા શિબિરોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે;
લલિત કલા અકાદમી પ્રાદેશિક કેન્દ્ર, ભુવનેશ્વર દ્વારા પ્રાદેશિક કેન્દ્ર ભુવનેશ્વર દ્વારા 14 થી 19 ફેબ્રુઆરી, 2019 દરમિયાન પંથનિવાસ ખાતે પરંપરાગત અને આદિજાતિ કલા પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
પ્રાદેશિક કેન્દ્ર, ચેન્નાઈ દ્વારા 18.07.2019 થી 22.07.2019 સુધી અરાકુ વેલી (આંધ્રપ્રદેશ) ખાતે આદિવાસી મહિલા કલાકાર શિબિર (લોક અને પરંપરાગત)
ચેન્નાઈના દક્ષિણાચિત્ર ખાતે 14 થી 20 નવેમ્બર, 2019 દરમિયાન દક્ષિણચિત્ર મ્યુઝિયમ વિરાસતના સહયોગથી પ્રાદેશિક કેન્દ્ર, ચેન્નાઈ દ્વારા આદિજાતિ, લોક અને પરંપરાગત કલા સંમેલનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
પ્રાદેશિક કેન્દ્ર, ચેન્નાઈ દ્વારા 20/02/2020 થી 24/02/2020 દરમિયાન દહાણુ, મહારાષ્ટ્ર ખાતે રાષ્ટ્રીય આદિજાતિ કલા સમિટ કેમ્પનું આયોજન કરવામાં આવ્યું.
પ્રાદેશિક કેન્દ્ર, લખનૌ દ્વારા 10મી ફેબ્રુઆરી, 2020 થી 15મી ફેબ્રુઆરી, 2020 દરમિયાન મધ્યપ્રદેશના બાંધવગઢ ખાતે રાષ્ટ્રીય આદિજાતિ કલા પ્રદર્શન (શિબિર)નું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
આદિવાસી અને પૂર્વોત્તર ક્ષેત્રના વિદ્યાર્થીઓને મહત્વ આપવા માટે, લલિત કલા અકાદમીએ વધુ 15 શિષ્યવૃત્તિઓ શરૂ કરી છે અને શિષ્યવૃત્તિની રકમ રૂ. 10000 થી વધારીને રૂ. 20000 પ્રતિ માસ કરી છે.
આ માહિતી ઉત્તર પૂર્વીય ક્ષેત્રના સંસ્કૃતિ અને પર્યટન અને વિકાસ મંત્રી શ્રી જી કિશન રેડ્ડીએ આજે રાજ્યસભામાં આપી હતી.
